Στην επόμενή μας συνάντηση, την Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2012 στις 20.03 στην Ολυμπιάδα, μελετάμε και συζητάμε το δεύτερο μέρος της Πράσινης Οικονομίας.
Κυριακή 4 Νοεμβρίου 2012
Συνάντηση Δεκεμβρίου 2012
Στην επόμενή μας συνάντηση, την Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2012 στις 20.03 στην Ολυμπιάδα, μελετάμε και συζητάμε το δεύτερο μέρος της Πράσινης Οικονομίας.
Πράσινη Οικονομία, Μέρος Ι
Το βιβλίο της Molly Scott Cato έχει υπότιτλο "Μια εισαγωγή στη θεωρία, την πολιτική και την πρακτική" και είναι πραγματικά αυτό που θέλει να είναι: παρουσιάζει συνοπτικά τα πολλά και ποικίλα θέματα της Πράσινης Οικονομίας, επιχειρώντας να καλύψει όλες τις οπτικές και τις προσεγγίσεις. Το σίγουρο είναι ότι εμπνέει τόσο για συζητήσεις όσο και για δράσεις!
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται οι βασικές ιδέες και το ιστορικό πλαίσιο που οδήγησαν στην εμφάνιση πράσινων κινημάτων και της ΠΟ, καθώς και τις αξίες και τα οράματα της ΠΟ σε μια κατεύθυνση επαναδιασύνδεσης οικονομίας και φύσης. Στη συζήτησή μας εστιάσαμε ιδιαίτερα στην πληθώρα επιχειρημάτων περί των περιορισμένων ποσοτήτων των φυσικών πόρων που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος, σκοπεύοντας στο βασικό στόχο του κυρίαρχου σήμερα δυτικού οικονομικού μοντέλου, την "ανάπτυξη" - με την έννοια μάλλον της μεγέθυνσης, βέβαια, παρά της εξέλιξης... Στην προσέγγιση της έννοιας της απο-μεγέθυνσης (ή απο-ανάπτυξης) θέσαμε και το ερώτημα γιατί πρέπει να μιλάμε με όρους ποσοτήτων: αν δηλαδή οι φυσικοί πόροι ήταν απεριόριστοι, σκοπός της ανθρώπινης ζωής θα ήταν να τους εξαντλεί με τις οποιεσδήποτε συνέπειες?
Συζητήσαμε για τη γλώσσα που χρησιμοποιεί το κυρίαρχο μοντέλο και για το κατά πόσον είναι απαραίτητο "να πείσουμε" την άλλη πλευρά για την αναγκαιότητα της ΠΟ, είτε μιλώντας τη δική της γλώσσα είτε προτιμώντας να ενισχύσουμε και να εμπλουτίσουμε μια "πράσινη γλώσσα", με δεδομένη την εμφάνιση και δράση διαφόρων συλλογικών κινημάτων παγκοσμίως, μεγάλων ή μικρών.
Δευτέρα 8 Οκτωβρίου 2012
Πρώτη συζήτηση για το νερό
Πριν μπούμε στην Πράσινη Οικονομία, αρχίσαμε να συζητάμε για το νερό και την επικείμενη ιδιωτικοποίησή του στην Ελλάδα, με αναφορές σε άλλες χώρες όπου το δικαίωμα χρήσης του νερού ιδιωτικοποιήθηκε ανεπιτυχώς και σε πολλές περιπτώσεις επανήλθε στα χέρια κρατικών δομών.
Είδαμε το
http://www.dailymotion.com/
και επίσης το
http://youtu.be/h_Lh95iLNDs
και το
http://tvxs.gr/uservideo/flow/idiotikopoiisi-neroy-stin-ellada
και ενημερωθήκαμε από το
http://savegreekwater.org/?page_id=232
Είδαμε περιληπτικά την διαδρομή της αντίληψης της έννοιας του νερού, από πηγή έμπνευσης πολιτισμού σε μέσο καθαρισμού, με οδηγό το μικρό βιβλίο του Ίβαν Ίλιτς "H2Ο και τα νερά της λησμοσύνης" (εκδ. Χατζηνικολή)
Υποσχεθήκαμε ότι στην επόμενη συνάντησή μας, την Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2012, θα μιλήσουμε για το πρώτο μέρος της Πράσινης Οικονομίας (εκδ. Σιδέρη) αλλά είναι σίγουρο ότι θα ξαναμιλήσουμε (και) για το θέμα το νερού.
Είδαμε το
http://www.dailymotion.com/
και επίσης το
http://youtu.be/h_Lh95iLNDs
και το
http://tvxs.gr/uservideo/flow/idiotikopoiisi-neroy-stin-ellada
και ενημερωθήκαμε από το
http://savegreekwater.org/?page_id=232
Είδαμε περιληπτικά την διαδρομή της αντίληψης της έννοιας του νερού, από πηγή έμπνευσης πολιτισμού σε μέσο καθαρισμού, με οδηγό το μικρό βιβλίο του Ίβαν Ίλιτς "H2Ο και τα νερά της λησμοσύνης" (εκδ. Χατζηνικολή)
Υποσχεθήκαμε ότι στην επόμενη συνάντησή μας, την Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2012, θα μιλήσουμε για το πρώτο μέρος της Πράσινης Οικονομίας (εκδ. Σιδέρη) αλλά είναι σίγουρο ότι θα ξαναμιλήσουμε (και) για το θέμα το νερού.
Παρασκευή 14 Σεπτεμβρίου 2012
Συνάντηση Οκτωβρίου 2012
Στην συνάντησή μας την Πέμπτη 04 Οκτωβρίου 2012 στην Ολυμπιάδα [πλ. Ελευθερίας] στις 20.30 θα αρχίσουμε να διαβάζουμε την "Πράσινη Οικολογία" της Molly Scott Cato από τις εκδόσεις Σιδέρη.
Η ανάγνωση του βιβλίου θα γίνει σε 3 "δόσεις" και την πρώτη φορά θα δούμε μέχρι τη σελίδα 88, δλδ το πρώτο μέρος. Παράλληλα με το βιβλίο θα γίνονται παρουσιάσεις από μέλη της λέσχης για διάφορα θέματα συναφή με την πράσινη οικονομία. Το πρώτο θα αφορά το ΝΕΡΟ.
Καλή ανάγνωση!
Παρασκευή 7 Σεπτεμβρίου 2012
Καλό φθινόπωρο!
Αρχίζουμε τις φθινοπωρινές μας αναγνώσεις με το βιβλίο Η ΛΕΞΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΕΙΝΑΙ ΔΑΣΟΣ της Ούρσουλα Λε Γκεν.
Σας περιμένουμε την Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου 2012 στην Ολυμπιάδα, Πλατεία Ελευθερίας στον Παπάγο, στις 20.30. Από τον Οκτώβριο θα επανέλθουμε στο κανονικό μας πρόγραμμα συναντήσεων την πρώτη Πέμπτη κάθε μήνα.
Καλό φθινόπωρο και καλές αναγνώσεις!
Τετάρτη 4 Ιουλίου 2012
καλό καλοκαίρι!
Αποφασίσαμε το καλοκαίρι να διαβάσουμε το βιβλίο της Ούρσουλα Λε Γκεν
Η ΛΕΞΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΕΙΝΑΙ ΔΑΣΟΣ
που θα συζητήσουμε στην πρώτη μας φθινοπωρινή συνάνντηση
ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΜΠΤΗ ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, δλδ 13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012
Θα ακολουθήσει ως πρώτο φθινοπωρινό βιβλίο μας η ΠΡΑΣΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, Molly Scott Cato, εκδόσεις Σιδέρη, για τον Οκτώβριο.
Καλή ξεκούραση, για όσους ξεκουράζονται,
καλή δουλειά για όσους δουλεύουν
και καλή ανάγνωση σε όλες και όλους!
η καλοκαιρινή μας συνάντηση
Για τον συμμετοχικό προυπολογισμό, των Αλεγκρέτι και Χέρζμπεργκ, η συζήτησή μας στράφηκε γύρω από τα εξής ερωτήματα:
Γιατί δεν έχει υπάρξει
ακόμη συμμετοχικός προϋπολογισμός στην Ελλάδα? Μια εξήγηση ίσως είναι το
ότι και στην υπόλοιπη Ευρώπη αυτή η λειτουργία έχει ξεκινήσει πρόσφατα - γύρω στο 2000. Επίσης ο συμμετοχικός προϋπολογισμός
απαιτεί μια κουλτούρα στοιχειώδους τεχνοκρατικής αντίληψης και βαθιάς
δημοκρατικής αντίληψης.
Από την άλλη, ενδιαφέρον έχει η αντίσταση των οργανωμένων συλλογικοτήτων (π.χ ΜΚΟ, δημοτικά συμβούλια)
που βλέπουν ανταγωνιστικά των ρόλων των τοπικών συνελεύσεων. Πάντως, φαίνεται ότι δεν είναι εύκολο να συμμετέχεις
σε μια ομάδα εργασίας που να προσφέρει ισότιμες ευκαιρίες συμμετοχής (έκφρασης,
άποψης).
Γεννιούνται πολλά ερωτήματα
σχετικά με το πώς οργανώνεται κάτι τέτοιο. Εάν προϋποθέτει θεσμική συμμετοχή.
Ποια είναι η στοιχειώδης μονάδα: η γειτονιά ή ο δήμος; Ή κάποιες ομάδες πολιτών με κοινά ενδιαφέρονται; Πώς αφυπνίζονται οι
πολίτες; Τι διασφαλίζει την ισότιμη συμμετοχή; Πώς κατασκευάζεται μια πλατφόρφα
δημοκρατικής επικοινωνίας και ενημέρωσης; Τι δραστηριότητες περιλαμβάνει; Πώς
τίθενται οι προτεραιότητες; Έχουν λόγο όλοι ή εκπρόσωποι;
Τα παραδείγματα του
βιβλίου δείχνουν πόσο σημαντική είναι η τοπική συνιστώσα στην απήχηση και στην αποτελεσματικότητα του
συμμετοχικού προϋπολογισμού καθώς και η συμμετοχή
όλων των πολιτών (συμπεριλαμβανομένων και των μεταναστών και των παιδιών) - αλλά και πόσες διαφοροποιήσεις παρατηρούνται στην εφαρμογή του.
[Για τα πρακτικά της συζήτησης, Δημήτρης Τσέλιος και Αθηνά Σταυρίδου]
Τρίτη 19 Ιουνίου 2012
Αλλαγή ημερομηνίας σε 28/6/12
Αλλάζει η ημερομηνία της συνάντησης του Ιουλίου και γίνεται 28 ΙουΝίου 2012 στο ίδιο μέρος την ίδια ώρα με τα ίδια βιβλία.
Δευτέρα 11 Ιουνίου 2012
Συνάντηση Ιουλίου 2012
Η επικαιρότητα επικράτησε στις συζητήσεις των συναντήσεων τόσο του Μαίου όσο και του Ιουνίου 2012! Τελειώνουμε λοιπόν με την Περιβαλλοντική Κοινωνιολογία στην επόμενη συνάντησή μας, την τελευταία γι αυτή τη σχολική χρονιά [...] την Πέμπτη 5 Ιουλίου 2012 στις 20.30 στην Ολυμπιάδα και διαβάζουμε ΚΑΙ το μικρό εγχειρίδιο "Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός στην Ευρώπη" των Τζοβάνι Αλεγκρέτι και Καρστεν Χερζμπεργκ, εκδοτική σειρά Ορίζοντες 1 του Ινστιτούτου Πουλατζά. Για τους πολύ επιμελείς προτείνουμε παράλληλα και το βιβλίο του Φρανσουά Μορέν, "Ένας κόσμος χωρίς την Wall Street?", εκδόσεις Μεταίχμιο
Τετάρτη 11 Απριλίου 2012
Συνάντηση Μαίου 2012
Η συνάντησή μας στις 3 Μαίου 2012 θα γίνει πάλι με την Περιβαλλοντική Κοινωνιολογία των Μποτετζάγια-Καραμίχα στις 8.30 στην Ολυμπιάδα, πλ. Ελευθερίας, Παπάγου.
Περιβαλλοντική Κοινωνιολογία Μέρος 1
Στην συνάντησή μας του Απριλίου είχαμε τη χαρά να έχουμε μαζί μας για λίγο μέσω Skype έναν από τους δύο συγγραφείς του βιβλίου Περιβαλλοντική Κοινωνιολογία, εκδ. Κριτική, τον κύριο Ι. Μποτετζάγια (ελπίζουμε να συνομιλήσουμε και με τον δεύτερο, τον κύριο Γ. Καραμίχα!).
Αρχίσαμε τις ερωτήσεις μας προς τον συγγραφέα με αφορμή την τελευταία παράγραφο στη σελ. 173 του βιβλίου, που τελειώνει με τη φράση "το μεγάλο στοίχημα του σημερινού πράσινου κινήματος (σε όλες του τις μορφές), στον βαθμό που επιθυμεί να παραμείνει "κίνημα", είναι εάν έχει να προτείνει στους πολίτες κάτι περισσότερο από ένα μείγμα ανακύκλωσης, εξοικονόμησης ενέργειας, προστασίας των δασών και ούτω καθεξής."
Δεδομένου ότι το σύγχρονο πράσινο κίνημα, όπως το προσεγγίζουμε στη λέσχη μας, εστιάζει και σε άλλες, πολιτικές και κοινωνικές, πτυχές, προτάσσοντας, για παράδειγμα, το αίτημα της επιστροφής στη μικρή κλίμακα ζωής, της αυτοοργάνωσης, της συμμετοχής στην παραγωγή αγαθών ή της απαξίωσης της κατανάλωσης, το βασικό μας ερώτημα είναι γιατί απουσιάζει η προσέγγιση αυτή από τον ορισμό που το βιβλίο δίνει στο πράσινο κίνημα.
Ο Κ. Μποτετζάγιας με χαρά μας ανακοίνωσε ότι πράγματι αυτές οι συνιστώσες είναι σημαντικές για το πράσινο κίνημα και ότι τώρα ετοιμάζει μια εργασία σχετικά. Μίλησε για το "καφέ" περιβαλλοντικό κίνημα, που παίρνει αυτό το "χρώμα" ακριβώς όταν από κίνημα για το περιβάλλον [για την προστασία των δασών, των απειλούμενων ειδών κτλ] βάζει στην ατζέντα του και ζητήματα καθημερινής ζωής, κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης. Εξήγησε ότι θεμελιώδες εναρκτήριο σημείο για ν' αρχίσει κάποιος να δίνει απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα είναι το να διασαφηνίσει "ποιοι συνιστούν και ποιοι ανήκουν στο υφιστάμενο πράσινο/περιβαλλοντικό κίνημα", δίνοντας παραδείγματα από γνωστές περιβαλλοντικές οργανώσεις που όμως ρητά δηλώνουν ότι δεν ανήκουν στο καφέ περιβαλλλοντικό κίνημα. Κάθε κίνημα ορίζεται εκ των ενόντων, δηλαδή, από το κατά πόσον όσοι ανήκουν στο κίνημα δέχονται κάποιους άλλους ως μέλη του. Κατ' αυτόν τον τρόπο, ο χώρος δεν ισοδυναμεί με το κίνημα. Ο χώρος μπορεί να ασχοληθεί με ζητήματα τεχνικά, με διαδικασίες και άμεσες λύσεις σε υφιστάμενα προβλήματα, ενώ το κίνημα θα αναφερθεί στο κοινωνικό όραμα, στις αναγκαίες παρεμβάσεις σε κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικό επίπεδο, σε μια κριτική της οικονομίας, σε ζητήματα δικαιωμάτων και συμμετοχής.
Ωστόσο, ο συγγραφέας σημείωσε ότι ιστορικά φαίνεται ότι ακριβώς η ποικιλομορφία των κινημάτων τους δίνει διάρκεια στο χρόνο, αλλά και δυναμική να μετεξελίσσονται σε απόκριση με το ιστορικό τους πλαίσιο. Το καφέ περιβαλλοντικό κίνημα αναλύεται στο 2ο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους προκύπτει η περιβαλλοντική ανησυχία και πώς εμφανίστηκε στις ΗΠΑ το πρώτο, ιστορικά, κίνημα περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, περνώντας από τα ζητήματα της αστικής ρύπανσης, του αστικού χώρου αλλά και του εμπορίου σε συνθήκες καπιταλισμού. Οι συνθήκες αυτές είναι συστατικό στοιχείο της προϋπόθεσης να εμφανίζονται τέτοιου είδους κινήματα, αφού, δεν είναι τυχαίο που η περιβαλλοντική συλλογιστική αναδύεται σε χώρες αγγλοσαξονικές-προτεσταντικές, όπου το εμπόριο και η αναδυόμενη "αγορά" (με σύγχρονους όρους) πρώτα εξαφανίζει τη "φύση" και μετά αποφασίζει να την προστατέψει! Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, και όχι απαραιτήτως η κοινωνική πρόθεση των πολιτών κάθε τέτοιας οργάνωσης, αφού η ανθρώπινη ιστορία, όπως σχολιάζει και η λ.ο.β., δείχνει ότι πάντα υπήρχε η έννοια της προστασίας κάθε μορφής ζωής, παίρνοντας ακόμα και μορφή θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, και όχι μόνον μετά το αμερικανικό "flower power".
Μέσα στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης μπορεί να γίνει προσέγγιση και του άλλου βασικού ερωτήματος που απασχολεί τα μέλη της λέσχης μας, δηλαδή, πώς το πράσινο κίνημα δεν είναι ή δεν παραμένει "ελιτίστικο" αλλά εκφράζεται και πραγματώνεται "από τη βάση", δηλαδή, πρακτικά, από επέκταση κινήσεων όπως αυτές που παρατηρούνται πλέον και στην Ελλάδα σήμερα, όπου ομάδες πολιτών σε γειτονιές καταλαμβάνουν οικοδομικά τετράγωνα και τα φτιάχνουν πάρκα, για να μη γίνουν γκαράζ, ή οργανώνουν συλλογικές κουζίνες, ή ανοιχτές συζητήσεις, ανταλλαγές πραγμάτων, ή δημιουργεί "κινήματα πατάτας", κτλ.
Η συνέχεια ... στην επόμενη συνάντηση!
[για τα πρακτικά, Κ.Χ.]
Αρχίσαμε τις ερωτήσεις μας προς τον συγγραφέα με αφορμή την τελευταία παράγραφο στη σελ. 173 του βιβλίου, που τελειώνει με τη φράση "το μεγάλο στοίχημα του σημερινού πράσινου κινήματος (σε όλες του τις μορφές), στον βαθμό που επιθυμεί να παραμείνει "κίνημα", είναι εάν έχει να προτείνει στους πολίτες κάτι περισσότερο από ένα μείγμα ανακύκλωσης, εξοικονόμησης ενέργειας, προστασίας των δασών και ούτω καθεξής."
Δεδομένου ότι το σύγχρονο πράσινο κίνημα, όπως το προσεγγίζουμε στη λέσχη μας, εστιάζει και σε άλλες, πολιτικές και κοινωνικές, πτυχές, προτάσσοντας, για παράδειγμα, το αίτημα της επιστροφής στη μικρή κλίμακα ζωής, της αυτοοργάνωσης, της συμμετοχής στην παραγωγή αγαθών ή της απαξίωσης της κατανάλωσης, το βασικό μας ερώτημα είναι γιατί απουσιάζει η προσέγγιση αυτή από τον ορισμό που το βιβλίο δίνει στο πράσινο κίνημα.
Ο Κ. Μποτετζάγιας με χαρά μας ανακοίνωσε ότι πράγματι αυτές οι συνιστώσες είναι σημαντικές για το πράσινο κίνημα και ότι τώρα ετοιμάζει μια εργασία σχετικά. Μίλησε για το "καφέ" περιβαλλοντικό κίνημα, που παίρνει αυτό το "χρώμα" ακριβώς όταν από κίνημα για το περιβάλλον [για την προστασία των δασών, των απειλούμενων ειδών κτλ] βάζει στην ατζέντα του και ζητήματα καθημερινής ζωής, κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης. Εξήγησε ότι θεμελιώδες εναρκτήριο σημείο για ν' αρχίσει κάποιος να δίνει απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα είναι το να διασαφηνίσει "ποιοι συνιστούν και ποιοι ανήκουν στο υφιστάμενο πράσινο/περιβαλλοντικό κίνημα", δίνοντας παραδείγματα από γνωστές περιβαλλοντικές οργανώσεις που όμως ρητά δηλώνουν ότι δεν ανήκουν στο καφέ περιβαλλλοντικό κίνημα. Κάθε κίνημα ορίζεται εκ των ενόντων, δηλαδή, από το κατά πόσον όσοι ανήκουν στο κίνημα δέχονται κάποιους άλλους ως μέλη του. Κατ' αυτόν τον τρόπο, ο χώρος δεν ισοδυναμεί με το κίνημα. Ο χώρος μπορεί να ασχοληθεί με ζητήματα τεχνικά, με διαδικασίες και άμεσες λύσεις σε υφιστάμενα προβλήματα, ενώ το κίνημα θα αναφερθεί στο κοινωνικό όραμα, στις αναγκαίες παρεμβάσεις σε κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικό επίπεδο, σε μια κριτική της οικονομίας, σε ζητήματα δικαιωμάτων και συμμετοχής.
Ωστόσο, ο συγγραφέας σημείωσε ότι ιστορικά φαίνεται ότι ακριβώς η ποικιλομορφία των κινημάτων τους δίνει διάρκεια στο χρόνο, αλλά και δυναμική να μετεξελίσσονται σε απόκριση με το ιστορικό τους πλαίσιο. Το καφέ περιβαλλοντικό κίνημα αναλύεται στο 2ο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους προκύπτει η περιβαλλοντική ανησυχία και πώς εμφανίστηκε στις ΗΠΑ το πρώτο, ιστορικά, κίνημα περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, περνώντας από τα ζητήματα της αστικής ρύπανσης, του αστικού χώρου αλλά και του εμπορίου σε συνθήκες καπιταλισμού. Οι συνθήκες αυτές είναι συστατικό στοιχείο της προϋπόθεσης να εμφανίζονται τέτοιου είδους κινήματα, αφού, δεν είναι τυχαίο που η περιβαλλοντική συλλογιστική αναδύεται σε χώρες αγγλοσαξονικές-προτεσταντικές, όπου το εμπόριο και η αναδυόμενη "αγορά" (με σύγχρονους όρους) πρώτα εξαφανίζει τη "φύση" και μετά αποφασίζει να την προστατέψει! Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, και όχι απαραιτήτως η κοινωνική πρόθεση των πολιτών κάθε τέτοιας οργάνωσης, αφού η ανθρώπινη ιστορία, όπως σχολιάζει και η λ.ο.β., δείχνει ότι πάντα υπήρχε η έννοια της προστασίας κάθε μορφής ζωής, παίρνοντας ακόμα και μορφή θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, και όχι μόνον μετά το αμερικανικό "flower power".
Μέσα στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης μπορεί να γίνει προσέγγιση και του άλλου βασικού ερωτήματος που απασχολεί τα μέλη της λέσχης μας, δηλαδή, πώς το πράσινο κίνημα δεν είναι ή δεν παραμένει "ελιτίστικο" αλλά εκφράζεται και πραγματώνεται "από τη βάση", δηλαδή, πρακτικά, από επέκταση κινήσεων όπως αυτές που παρατηρούνται πλέον και στην Ελλάδα σήμερα, όπου ομάδες πολιτών σε γειτονιές καταλαμβάνουν οικοδομικά τετράγωνα και τα φτιάχνουν πάρκα, για να μη γίνουν γκαράζ, ή οργανώνουν συλλογικές κουζίνες, ή ανοιχτές συζητήσεις, ανταλλαγές πραγμάτων, ή δημιουργεί "κινήματα πατάτας", κτλ.
Η συνέχεια ... στην επόμενη συνάντηση!
[για τα πρακτικά, Κ.Χ.]
Σάββατο 10 Μαρτίου 2012
Συνάντηση Απριλίου 2012
Η επόμενή μας συνάντηση θα γίνει την Πέμπτη 5 Απριλίου 2012 στις 20.30, στην Ολυμπιάδα, πλ. Ελευθερίας, Παπάγου, με το βιβλίο «Περιβαλλοντική Κοινωνιολογία» των Μποτετζάγια – Καραμίχα, από τις εκδόσεις Κριτική.
Αυτονομία και Οικολογία, μέρος 3
Στην τελευταία μας συνάντηση πάνω στην Αυτονομία και Οικολογία συζητήσαμε το γιατί ο σύγχρονος πολιτικός λόγος στην Ελλάδα δεν συμπεριλαμβάνει την έννοια του αυτο-περιορισμού, έστω με την έννοια της υλικής λιτότητας, η οποία, κατά τη γνώμη όλων, είναι ουσιαστικής σημασίας για την πραγμάτωση της αυτονομίας, με οποιονδήποτε τρόπο, τόσο με ατομικούς όσο και με κοινωνικούς όρους. Το κύριο εμπόδιο φαίνεται ότι είναι το ότι η «αριστερή σκέψη», που θα περίμενε κανείς ότι θα μπορούσε να υιοθετεί πτυχές αυτής της σκέψης, εδράζεται κυρίως στις μαρξιστικές επιδιώξεις της αναδιανομής του πλούτου, χωρίς ποτέ να αναρωτιέται αν αυτός ο πλούτος πρέπει πράγματι να υπάρχει, σε αυτή τη μορφή και σε αυτό το βαθμό ή με ποιο οικολογικό κόστος γίνεται αυτό.
Συζητήσαμε επίσης την πολύ εύστοχη παρατήρηση του Καστοριάδη περί της εθελοντικής προσχώρησης των πολιτών στο καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο πράγματι υλοποιεί πολλές από τις υποσχέσεις τους: αναγνωρίσαμε ότι όλοι μας και κάθε κοινωνία έχει «πάρει» από τον καπιταλισμό. Σε αυτό το πλαίσιο, η ερώτηση «θέλουν πράγματι οι άνθρωποι να αλλάξουν?» παραμένει σε εκκρεμότητα. Μιλήσαμε για τον τρόπο που το υφιστάμενο σύστημα επιχειρεί να επιβιώσει ενσταλλάζοντας συγκεκριμένες συμπεριφορές σε κάθε ένα άτομο από τα γεννοφάσκια του – γι’ αυτό ο Καστοριάδης τονίζει ότι δεν πρέπει να μιλούμε για ικανότητα για αλλαγή, αλλά για θέληση για αλλαγή.
Αναλογιζόμενοι πώς θα μπορούσε να διαμορφώνεται μια συμπεριφορά σε ένα κόσμο αυτονομίας, θέσαμε δύο πλευρές, ανάμεσα στις οποίες καθένας και καθεμία μας επιλέγει να δρα: αφενός το να μην υπάρχουν καθόλου πρότυπα, αλλά να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο, σε εμπειρική βάση, και αφετέρου να αναδύεται μια κλίμακα καθολικών αξιών και «αυθεντιών» που θα υποδεικνύουν τα πρότυπα προς μίμιση.
Συζητήσαμε το ζήτημα του φόβου, τόσο σε επίπεδο ατόμου και ατομικής συμπεριφοράς, όσο και σε επίπεδο κοινωνικής δομής, σχολιάζοντας την τάση των κοινωνιών να συσπειρώνονται σε ενιαία σύνολα σε αντιδιαστολή με κάποιον «αποδιοπομπαίο τράγο», που αποκλείεται από την κοινότητα, άρα ενισχύει τους δεσμούς όσων ανήκουν στην κοινότητα. Από αυτή την οπτική, οι πολίτες συχνά θεωρούν το κράτος ως τον «άλλο», αμφισβητώντας την αυθεντία του και μη ταυτιζόμενοι με τις λειτουργίες του – κατ΄αυτόν τον τρόπο όμως αρνούμενοι και τη συλλογικότητα που μια κοινωνική δομή «επιβάλλει».
Αυτή την αυθεντία αναζητήσαμε και στην τεχνική (επιστήμη – γνώση – ορθολογικότητα) θέτοντας το θέμα της ηθικής της επιστήμης και των επιστημόνων αλλά και τους αξιολογικούς κανόνες που πλαισιώνουν το κύρος της οποιασδήποτε γνώσης. Το ζήτημα γίνεται ακόμα πιο δύσκολο στο χειρισμό του δεδομένου ότι θέτει παράλληλα και την πτυχή του χρόνου, αφού η ιστορικότητα της τεχνικής επιβάλλει να την αξιολογήσουμε σε χρόνους που υπερβαίνουν τα όρια μιας ανθρώπινης ζωής.
Συζητήσαμε επίσης την πολύ εύστοχη παρατήρηση του Καστοριάδη περί της εθελοντικής προσχώρησης των πολιτών στο καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο πράγματι υλοποιεί πολλές από τις υποσχέσεις τους: αναγνωρίσαμε ότι όλοι μας και κάθε κοινωνία έχει «πάρει» από τον καπιταλισμό. Σε αυτό το πλαίσιο, η ερώτηση «θέλουν πράγματι οι άνθρωποι να αλλάξουν?» παραμένει σε εκκρεμότητα. Μιλήσαμε για τον τρόπο που το υφιστάμενο σύστημα επιχειρεί να επιβιώσει ενσταλλάζοντας συγκεκριμένες συμπεριφορές σε κάθε ένα άτομο από τα γεννοφάσκια του – γι’ αυτό ο Καστοριάδης τονίζει ότι δεν πρέπει να μιλούμε για ικανότητα για αλλαγή, αλλά για θέληση για αλλαγή.
Αναλογιζόμενοι πώς θα μπορούσε να διαμορφώνεται μια συμπεριφορά σε ένα κόσμο αυτονομίας, θέσαμε δύο πλευρές, ανάμεσα στις οποίες καθένας και καθεμία μας επιλέγει να δρα: αφενός το να μην υπάρχουν καθόλου πρότυπα, αλλά να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο, σε εμπειρική βάση, και αφετέρου να αναδύεται μια κλίμακα καθολικών αξιών και «αυθεντιών» που θα υποδεικνύουν τα πρότυπα προς μίμιση.
Συζητήσαμε το ζήτημα του φόβου, τόσο σε επίπεδο ατόμου και ατομικής συμπεριφοράς, όσο και σε επίπεδο κοινωνικής δομής, σχολιάζοντας την τάση των κοινωνιών να συσπειρώνονται σε ενιαία σύνολα σε αντιδιαστολή με κάποιον «αποδιοπομπαίο τράγο», που αποκλείεται από την κοινότητα, άρα ενισχύει τους δεσμούς όσων ανήκουν στην κοινότητα. Από αυτή την οπτική, οι πολίτες συχνά θεωρούν το κράτος ως τον «άλλο», αμφισβητώντας την αυθεντία του και μη ταυτιζόμενοι με τις λειτουργίες του – κατ΄αυτόν τον τρόπο όμως αρνούμενοι και τη συλλογικότητα που μια κοινωνική δομή «επιβάλλει».
Αυτή την αυθεντία αναζητήσαμε και στην τεχνική (επιστήμη – γνώση – ορθολογικότητα) θέτοντας το θέμα της ηθικής της επιστήμης και των επιστημόνων αλλά και τους αξιολογικούς κανόνες που πλαισιώνουν το κύρος της οποιασδήποτε γνώσης. Το ζήτημα γίνεται ακόμα πιο δύσκολο στο χειρισμό του δεδομένου ότι θέτει παράλληλα και την πτυχή του χρόνου, αφού η ιστορικότητα της τεχνικής επιβάλλει να την αξιολογήσουμε σε χρόνους που υπερβαίνουν τα όρια μιας ανθρώπινης ζωής.
Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2012
Συνάντηση Μαρτίου 2012
Επιμένουμε.
Από την οικολογία στην Αυτονομία
Κορνήλιος Καστοριάδης – Ντανιέλ Κον-Μπετίτ
για άλλη μια φορά,
Καφέ Esprit, εμπορικό κέντρο Χολαργού,
Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012, στις 8.30.
Από την οικολογία στην Αυτονομία
Κορνήλιος Καστοριάδης – Ντανιέλ Κον-Μπετίτ
για άλλη μια φορά,
Καφέ Esprit, εμπορικό κέντρο Χολαργού,
Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012, στις 8.30.
Από την οικολογία στην Αυτονομία
Κορνήλιος Καστοριάδης – Ντανιέλ Κον-Μπετίτ
Εκδόσεις Κέδρος 1981, Μετάφραση Άλκης Σταύρου
Η συζήτησή μας για το βιβλίο έθεσε συλλογικά ακόμα περισσότερα θέματα και ερωτήματα από όσα είχε κάθε μέλος ξεχωριστά, πριν συναντηθούμε. Η κουβέντα καθοδηγήθηκε από μια σύντομη εισαγωγή από τον Δημήτρη Τσέλιο, την οποία παραθέτουμε εδώ
"
1. Εισαγωγή
(1 σελίδα): Κεντρικό ερώτημα/ θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο & μεθοδολογία ανάλυσης/ προσέγγισης. Κειμενογραφικός τύπος (Είδος, Γένος) του βιβλίου
Πρόκειται για αποδελτίωση – καταγραφή της δημόσιας συζήτησης που έγινε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Λουβένης(Louvene-la-Neuve) στο Βέλγιο το 1981. Συμμετείχαν περίπου 800 άτομα. Οργανωτές ήταν το Κέντρο Γαλιλαίος, οι Φίλοι της Γης του ΒαλλονικούBrabant, η Κίνηση των Νέων για την Ειρήνη και η Γενική Συνέλευση των Φοιτητών της Λουβένης. Το κεντρικό θέμα ήταν «Αντιπυρηνικός αγώνας, οικολογία, πολιτική». Έγιναν δύο κεντρικές εισηγήσεις πρώτα από τον Καστοριάδη και έπειτα από τον Μπετίτ. Ακολούθησε συζήτηση με το κοινό.
Το περιεχόμενο των εισηγήσεων και η συζήτηση που ακολούθησε προσδιορίστηκε από προπαρασκευαστικές ζυμώσεις γύρω από μια κεντρική προβληματική και τους άξονές της:
α) Οικολογία. Τα προβλήματα που έχουν ανακύψει αλλά και η επιστημονική μελέτη τους μας προ(σ)καλούν να αναλογιστούμε μια πληθώρα θεμάτων, από τονσύγχρονο τρόπο ζωήςκαι τους παραλογισμούς του, την οργάνωσηςτων κοινωνιών μαςμέχρι τις ανθρώπινες αξίες.Κι αυτό συμβαίνει επειδή αφορούν το κάθε άτομο ξεχωριστά (ασφάλεια, επιβίωση). Γι αυτό απαιτούν άμεσα λύσεις ανεξάρτητα της κοινωνικής οργάνωσης ή του τρόπου (επαναστατικού, καθολικού ή μη) επίλυσής τους. Της Οικολογικό δηλαδή αίτημα είναι καθολικό, πανανθρώπινο και δεν μπορεί να πατερναλιστεί ή να ποδογηθετηθεί.
β) Τεχνική με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Πυρηνική Ενέργεια. Μπορεί μια Οικολογική τεχνική από μόνη της (π.χ. ΑΠΕ) να αλλάξει την κοινωνία και να οδηγήσει σε μια καλύτερη κοινωνία;
γ)Κοινωνία και Οικολογικό κίνημα. Ηοργανωμένη και μη επιδίωξη της αλλαγής των υπαρχουσών κοινωνικών δομών ώστε να υπάρξει πρόοδος της Οικολογικής προβληματικής. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα είδους αυτονόμησης και αυτοθέσμισης (από τα κάτω) της κοινωνίας, εφόσον η παρούσα θέσμιση δημιούργησε το πρόβλημα.
δ) Οργάνωση Κοινωνίας και ειδικότερα η Καπιταλιστική. Η σύγχρονη μορφή της εξουσιαστικής πολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας βρίσκεται πίσω από το Οικολογικό πρόβλημα. Επομένως μόνο μια αυτόνομη κοινωνία, δηλαδή εκείνη όπου οι πολλοί έχουν την εξουσία στα χέρια τους θα μπορέσει να φέρει εις πέρας την Οικολογική αλλαγή. Όμως θα είναι αυτή μια ελεύθερη ή μια εξίσου αυταρχική και εξουσιαστική κοινωνία ; Διότι υπάρχει κίνδυνος ο αυταρχισμός να εμφανιστεί με τον μανδύα της Οικολογικής επιστήμης και μιας πολιτικής κάστας ειδικών.
καθώς και οι σχέσεις όλων των παραπάνω μεταξύ τους.
2. (Περίληψη του Βιβλίου
Οι κεντρικοί άξονες προβληματισμού όπως τις αναπτύσσει ο συγγραφέας στο βιβλίο και οι λύσεις/προσεγγίσεις που προτείνει. Εδώ δεν μπαίνει καμία κριτική αλλά καταγράφεται μια όσο πιστότερη γίνεται και συμπυκνωμένη περιγραφή των βασικών θεμάτων που διαπραγματεύεται το βιβλίο.
Ο Καστοριάδης λέει ότι η Τεχνική δεν έχει τίποτε το υπερ-Ιστορικό αλλά είναι ριζωμένη σε μια ιστορικά διαμορφωμένη θέσμιση της κοινωνίας. Η σημερινή τεχνική δεν έχει αξία ισχυρίζεται ανεξάρτητα της μοντέρνας θέσμισης της κοινωνίας που είναι ο Καπιταλισμός. Ο καπιταλισμός έβαλε την παραγωγική Γνώση και την Τεχνική στο κέντρο της κοινωνικής ζωής. Κεντρική επιδίωξη της οργάνωσης αυτής είναι η απεριόριστη εξάπλωση του ορθολογικού ελέγχου. Μάλιστα η αυταπάτη ότι η Γνώση πίσω από την Τεχνική είναι ουδέτερη και δήθεν εργαλειακή αποτελεί ιδεολογική υποβολή και επιβολή του ίδιου του καπιταλισμού. Κρατάει όμως γερά το σύστημα διότι έχει κερδίσει την αυτόβουλη προσχώρηση των ανθρώπων στην υπάρχουσα κατάσταση. Κι αυτό πρέπει να το ερμηνεύσουμε. Δεν πρόκειται δηλαδή για να επιφανειακή – εξωτερική χειραγώγηση μόνο.
"
Τα θέματα που συζητήθηκαν έθεσαν ουσιαστικά τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθούν και επόμενες συζητήσεις της λέσχης μας, πάλι με αφορμή το ίδιο βιβλίο. Συγκεκριμένα, συζητήθηκαν τα εξής:
Α) Φαίνεται ότι τόσο για τα περιβαντολλογικά προβλήματα όσο και για τις κοινωνικές ανισότητες ευθύνεται ο κυρίαρχος καπιταλισμός. Το περίεργο είναι πως παρά τις θεμελιώδεις του αδυναμίες δεν φαίνεται να υπάρχει σήμερα συγκροτημένη εναλλακτική πρόταση - εξάλλου, αυτή του η ισχύς υφίσταται δεδομένου ότι φαίνεται να ικανοποιεί βασικές ανάγκες των ανθρώπων, με τις οποίες, βεβαίως, έχουν αντικατασταθεί οι φυσιολογικές ανθρώπινες επιθυμίες. Περαιτέρω, η "διαταραχή" του καπιταλισμού φαίνεται να είναι ότι επέβαλε ως κεντρικές για τον άνθρωπο τις "οικονομικές ανάγκες", αντί να είναι αυτές το εργαλείο ικανοποίησης των βασικών.
Συζητήθηκε αρκετά κατά πόσον όλες οι ανθρώπινες ανάγκες είναι φαντασιακά θεσμισμένες, επομένως διαμορφώσιμες και παραγόμενες από τον ίδιο τον καπιταλισμό ή υπάρχει ένα υποσύνολο φυσικών αναγκών. Αφενός υποστηρίχτηκε ότι δεν είναι όλες οι ανάγκες διαμορφώσιμες, αλλά υπάρχουν αντικειμενικές ανάγκες αυτοσυντήρησης (πείνα, δίψα, στέγη, ασφάλεια) εκτός από τις εγωιστικές αλλά εξίσου ανθρώπινες επιδιώξεις (καλοπέραση, ευκολία, κλπ) τις οποίες ο καπιταλισμός όχι μόνον ικανοποιεί (έστω και προσωρινά, αλλά πάντως ευχαριστώντας μας) αλλά και ανατροφοδοτεί μέσω της φαντασιακής θέσμισης με μεγάλη επιτυχία. Εκτός από την σχηματοποίηση αναγκών στη σφαίρα του φαντασιακού φαίνεται ότι ο καπιταλισμός καταφέρνει να πραγματοποιεί αυτά που υπόσχεται. Αφετέρου σημειώθηκε ότι στις φυσικές ανάγκες των ανθρώπων για στέγη, τροφή, ασφάλεια, κίνηση κτλ θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε και τις προσωπικές [και διαφοροποιημένες σε κάθε άνδρα και γυναίκα] επιθυμίες για δημιουργία, εργασία, αγάπη και συναισθηματική/ψυχική πληρότητα, αίτημα που θέτει η κοινωνική οικολογία.
Β) Μιλήσαμε για το κατά πόσον η τεχνολογία ο λόγος περί της τεχνικής, με πρακτικά λόγια είναι η γνώση, οι μέθοδοι και το σχέδιο για να πετύχουμε ένα αποτέλεσμα, ενώ η εφαρμογή της γίνεται μέσω της τεχνικής. Έγινε έντονη συζήτηση με αφορμή την διατύπωση Καστοριάδη περί ιστορικότητας της τεχνικής, δεδομένου ότι σλυμφωνα με το κείμενο του βιβλίου δηλαδή δεν υπάρχει ουδέτερη τεχνική, αλλά κάθε σύστημα θα αναπτύξει εκείνη την τεχνική που εξυπηρετεί καλύτερα τις επιδιώξεις του - δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως το οικολογικό κίνημα ξεκίνησε και εξαπλώθηκε ως κίνημα ενάντιο στην χρήση της ατομικής ενέργειας. Με αφορμή αυτό το παράδειγμα και εκείνο της τεχνολογίας των ΑΠΕ, αναρωτηθήκαμε εάν είναι η τεχνική εκείνη που οδηγεί την ιστορία ή το αντίστροφο ή η μία έννοια τροφοδοτεί την άλλη, ή απλώς η μεταγλώσσα κάθε ιστορικής εποχής αποδίδει σε και εξάγει από την τεχνική τα χαρακτηριστικά εκείνα που προάγουν την ενδυναμώνουν, μια που πανομοιότυπες τεχνικές, ανεξαρτήτως κλίμακας, συναντώνται σε πολύ διαφορετικές κοινωνικά και πολιτικά συστήματα στην ανθρώπινη ιστορία. Προτάθηκε επίσης ότι θα ήταν ακόμα δυνατό ο καπιταλισμός να ενσωματώσει ακόμα και την οικολογία, αν "τον συμφέρει" να υλοποιήσει τις ενεργειακές προτάσεις, για παράδειγμα, που προτείνει η οικολογία, πάντα με κερδοφόρο τρόπο. Εξίσου ενδιαφέρουσα ήταν η συζήτηση περί του αν η επιστήμη, ή η "τεχνοεπιστήμη", αντιστοιχεί σε πραγματικές προόδους του ανθρώπινου πολιτισμού ή αν πολλά από τα επιτεύγματά της ανά τους αιώνες είναι μόνο μια "φούσκα", που όταν σκάσει, βρισκόμαστε πάλι με μια παλιά, καλή, παραδοσιακή τεχνική...
Γ) το ερώτημα "ποιος θα λύσει σήμερα τα σοβαρά προβλήματα της οικολογίας και πως (οι πολίτες οι ίδιοι με επανάσταση, με αυτοοργάνωση ή ο καπιταλισμός)" δεν συζητήθηκε εκτενώς (θα επανέλθουμε άλλωστε τον ερχόμενο μήνα), αναφέρθηκε απλώς ότι είτε στις εσωτερικές "μικροδιορθώσεις" του υφιστάμενου συστήματος είτε στην ανατροπή του ίσως η τεχνική τοποθετηθεί ξανά σε καθοριστικό ρόλο (π.χ. καθαρισμός ποταμών, ΑΠΕ, έξυπνα και μηδενικού ενεργειακού αποτυπώματος κτήρια, αυτοκαθαριζόμενα ρούχα, κλπ)
Δ) Όσον αφορά τις ανισότητες που δημιουργεί ο καπιταλισμός, προτάθηκε να ξεχωρίσουμε την εξουσιαστική διάσταση από την οικολογική. Είναι δυο ξεχωριστά ζητήματα με κοινό πεδίο αναφοράς – ίσως η εξουσιαστικότητα του καπιταλισμού δεν έχει να κάνει τόσο με την συγκεκριμένη μορφή οργάνωσης της παραγωγής αλλά με την ίδια την διαδικασία οργάνωσης και την κλιμάκωσή της. Οι σχέσεις εξουσίας άλλωστε δεν είναι ιδίωμα μόνον του καπιταλισμού και θα πρέπει να εξεταστεί και ιστορικά - και ίσως θα είχε ενδιαφέρον να τις δούμε και σε σχέση με την τεχνική ως κυρίαρχη διάσταση των οργανωμένων κοινωνών.
Ε) Συχνά επανερχόμασταν σε ένα σημείο όπου συμφωνούσαμε όλοι οι παρευρισκόμενοι, δηλαδή στο σημείο κλειδί του "αυτοπεριορισμού" που θεωρεί ουσιώδες ο Καστοριάδης για την ανάπτυξη μιας οικολογικής συνείδησης τόσο ως ηθική στάση ενός ατόμου, στην σφαίρα της πράξης και της φαντασίωσης, όσο και ως συμπεριφορά μιας κοινωνίας.
ΣΤ) Προσπαθήσαμε να δούμε όλα τα παραπάνω έχοντας κατά νου ότι ο Καστοριάδης υιοθετεί μια νεομαρξική οπτική και πρόσβαση στα ζητήματα της ιστορίας, ασκώντας κριτική όμως στον μαρξισμό που δεν επέκρινε ποτέ την ίδια την "ηθική" της τεχνικής που οδηγούσε στις δεδομένες, σε κάθε ιστορικό πλαίσιο, σχέσης παραγωγής και διανομής, ως κατευθυντήρια έννοια.
Για τα πρακτικά, Δημήτρης Τσέλιος, Κατερίνα Χρυσανθοπούλου
Εκδόσεις Κέδρος 1981, Μετάφραση Άλκης Σταύρου
Η συζήτησή μας για το βιβλίο έθεσε συλλογικά ακόμα περισσότερα θέματα και ερωτήματα από όσα είχε κάθε μέλος ξεχωριστά, πριν συναντηθούμε. Η κουβέντα καθοδηγήθηκε από μια σύντομη εισαγωγή από τον Δημήτρη Τσέλιο, την οποία παραθέτουμε εδώ
"
1. Εισαγωγή
(1 σελίδα): Κεντρικό ερώτημα/ θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο & μεθοδολογία ανάλυσης/ προσέγγισης. Κειμενογραφικός τύπος (Είδος, Γένος) του βιβλίου
Πρόκειται για αποδελτίωση – καταγραφή της δημόσιας συζήτησης που έγινε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Λουβένης(Louvene-la-Neuve) στο Βέλγιο το 1981. Συμμετείχαν περίπου 800 άτομα. Οργανωτές ήταν το Κέντρο Γαλιλαίος, οι Φίλοι της Γης του ΒαλλονικούBrabant, η Κίνηση των Νέων για την Ειρήνη και η Γενική Συνέλευση των Φοιτητών της Λουβένης. Το κεντρικό θέμα ήταν «Αντιπυρηνικός αγώνας, οικολογία, πολιτική». Έγιναν δύο κεντρικές εισηγήσεις πρώτα από τον Καστοριάδη και έπειτα από τον Μπετίτ. Ακολούθησε συζήτηση με το κοινό.
Το περιεχόμενο των εισηγήσεων και η συζήτηση που ακολούθησε προσδιορίστηκε από προπαρασκευαστικές ζυμώσεις γύρω από μια κεντρική προβληματική και τους άξονές της:
α) Οικολογία. Τα προβλήματα που έχουν ανακύψει αλλά και η επιστημονική μελέτη τους μας προ(σ)καλούν να αναλογιστούμε μια πληθώρα θεμάτων, από τονσύγχρονο τρόπο ζωήςκαι τους παραλογισμούς του, την οργάνωσηςτων κοινωνιών μαςμέχρι τις ανθρώπινες αξίες.Κι αυτό συμβαίνει επειδή αφορούν το κάθε άτομο ξεχωριστά (ασφάλεια, επιβίωση). Γι αυτό απαιτούν άμεσα λύσεις ανεξάρτητα της κοινωνικής οργάνωσης ή του τρόπου (επαναστατικού, καθολικού ή μη) επίλυσής τους. Της Οικολογικό δηλαδή αίτημα είναι καθολικό, πανανθρώπινο και δεν μπορεί να πατερναλιστεί ή να ποδογηθετηθεί.
β) Τεχνική με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Πυρηνική Ενέργεια. Μπορεί μια Οικολογική τεχνική από μόνη της (π.χ. ΑΠΕ) να αλλάξει την κοινωνία και να οδηγήσει σε μια καλύτερη κοινωνία;
γ)Κοινωνία και Οικολογικό κίνημα. Ηοργανωμένη και μη επιδίωξη της αλλαγής των υπαρχουσών κοινωνικών δομών ώστε να υπάρξει πρόοδος της Οικολογικής προβληματικής. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα είδους αυτονόμησης και αυτοθέσμισης (από τα κάτω) της κοινωνίας, εφόσον η παρούσα θέσμιση δημιούργησε το πρόβλημα.
δ) Οργάνωση Κοινωνίας και ειδικότερα η Καπιταλιστική. Η σύγχρονη μορφή της εξουσιαστικής πολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας βρίσκεται πίσω από το Οικολογικό πρόβλημα. Επομένως μόνο μια αυτόνομη κοινωνία, δηλαδή εκείνη όπου οι πολλοί έχουν την εξουσία στα χέρια τους θα μπορέσει να φέρει εις πέρας την Οικολογική αλλαγή. Όμως θα είναι αυτή μια ελεύθερη ή μια εξίσου αυταρχική και εξουσιαστική κοινωνία ; Διότι υπάρχει κίνδυνος ο αυταρχισμός να εμφανιστεί με τον μανδύα της Οικολογικής επιστήμης και μιας πολιτικής κάστας ειδικών.
καθώς και οι σχέσεις όλων των παραπάνω μεταξύ τους.
2. (Περίληψη του Βιβλίου
Οι κεντρικοί άξονες προβληματισμού όπως τις αναπτύσσει ο συγγραφέας στο βιβλίο και οι λύσεις/προσεγγίσεις που προτείνει. Εδώ δεν μπαίνει καμία κριτική αλλά καταγράφεται μια όσο πιστότερη γίνεται και συμπυκνωμένη περιγραφή των βασικών θεμάτων που διαπραγματεύεται το βιβλίο.
Ο Καστοριάδης λέει ότι η Τεχνική δεν έχει τίποτε το υπερ-Ιστορικό αλλά είναι ριζωμένη σε μια ιστορικά διαμορφωμένη θέσμιση της κοινωνίας. Η σημερινή τεχνική δεν έχει αξία ισχυρίζεται ανεξάρτητα της μοντέρνας θέσμισης της κοινωνίας που είναι ο Καπιταλισμός. Ο καπιταλισμός έβαλε την παραγωγική Γνώση και την Τεχνική στο κέντρο της κοινωνικής ζωής. Κεντρική επιδίωξη της οργάνωσης αυτής είναι η απεριόριστη εξάπλωση του ορθολογικού ελέγχου. Μάλιστα η αυταπάτη ότι η Γνώση πίσω από την Τεχνική είναι ουδέτερη και δήθεν εργαλειακή αποτελεί ιδεολογική υποβολή και επιβολή του ίδιου του καπιταλισμού. Κρατάει όμως γερά το σύστημα διότι έχει κερδίσει την αυτόβουλη προσχώρηση των ανθρώπων στην υπάρχουσα κατάσταση. Κι αυτό πρέπει να το ερμηνεύσουμε. Δεν πρόκειται δηλαδή για να επιφανειακή – εξωτερική χειραγώγηση μόνο.
"
Τα θέματα που συζητήθηκαν έθεσαν ουσιαστικά τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθούν και επόμενες συζητήσεις της λέσχης μας, πάλι με αφορμή το ίδιο βιβλίο. Συγκεκριμένα, συζητήθηκαν τα εξής:
Α) Φαίνεται ότι τόσο για τα περιβαντολλογικά προβλήματα όσο και για τις κοινωνικές ανισότητες ευθύνεται ο κυρίαρχος καπιταλισμός. Το περίεργο είναι πως παρά τις θεμελιώδεις του αδυναμίες δεν φαίνεται να υπάρχει σήμερα συγκροτημένη εναλλακτική πρόταση - εξάλλου, αυτή του η ισχύς υφίσταται δεδομένου ότι φαίνεται να ικανοποιεί βασικές ανάγκες των ανθρώπων, με τις οποίες, βεβαίως, έχουν αντικατασταθεί οι φυσιολογικές ανθρώπινες επιθυμίες. Περαιτέρω, η "διαταραχή" του καπιταλισμού φαίνεται να είναι ότι επέβαλε ως κεντρικές για τον άνθρωπο τις "οικονομικές ανάγκες", αντί να είναι αυτές το εργαλείο ικανοποίησης των βασικών.
Συζητήθηκε αρκετά κατά πόσον όλες οι ανθρώπινες ανάγκες είναι φαντασιακά θεσμισμένες, επομένως διαμορφώσιμες και παραγόμενες από τον ίδιο τον καπιταλισμό ή υπάρχει ένα υποσύνολο φυσικών αναγκών. Αφενός υποστηρίχτηκε ότι δεν είναι όλες οι ανάγκες διαμορφώσιμες, αλλά υπάρχουν αντικειμενικές ανάγκες αυτοσυντήρησης (πείνα, δίψα, στέγη, ασφάλεια) εκτός από τις εγωιστικές αλλά εξίσου ανθρώπινες επιδιώξεις (καλοπέραση, ευκολία, κλπ) τις οποίες ο καπιταλισμός όχι μόνον ικανοποιεί (έστω και προσωρινά, αλλά πάντως ευχαριστώντας μας) αλλά και ανατροφοδοτεί μέσω της φαντασιακής θέσμισης με μεγάλη επιτυχία. Εκτός από την σχηματοποίηση αναγκών στη σφαίρα του φαντασιακού φαίνεται ότι ο καπιταλισμός καταφέρνει να πραγματοποιεί αυτά που υπόσχεται. Αφετέρου σημειώθηκε ότι στις φυσικές ανάγκες των ανθρώπων για στέγη, τροφή, ασφάλεια, κίνηση κτλ θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε και τις προσωπικές [και διαφοροποιημένες σε κάθε άνδρα και γυναίκα] επιθυμίες για δημιουργία, εργασία, αγάπη και συναισθηματική/ψυχική πληρότητα, αίτημα που θέτει η κοινωνική οικολογία.
Β) Μιλήσαμε για το κατά πόσον η τεχνολογία ο λόγος περί της τεχνικής, με πρακτικά λόγια είναι η γνώση, οι μέθοδοι και το σχέδιο για να πετύχουμε ένα αποτέλεσμα, ενώ η εφαρμογή της γίνεται μέσω της τεχνικής. Έγινε έντονη συζήτηση με αφορμή την διατύπωση Καστοριάδη περί ιστορικότητας της τεχνικής, δεδομένου ότι σλυμφωνα με το κείμενο του βιβλίου δηλαδή δεν υπάρχει ουδέτερη τεχνική, αλλά κάθε σύστημα θα αναπτύξει εκείνη την τεχνική που εξυπηρετεί καλύτερα τις επιδιώξεις του - δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως το οικολογικό κίνημα ξεκίνησε και εξαπλώθηκε ως κίνημα ενάντιο στην χρήση της ατομικής ενέργειας. Με αφορμή αυτό το παράδειγμα και εκείνο της τεχνολογίας των ΑΠΕ, αναρωτηθήκαμε εάν είναι η τεχνική εκείνη που οδηγεί την ιστορία ή το αντίστροφο ή η μία έννοια τροφοδοτεί την άλλη, ή απλώς η μεταγλώσσα κάθε ιστορικής εποχής αποδίδει σε και εξάγει από την τεχνική τα χαρακτηριστικά εκείνα που προάγουν την ενδυναμώνουν, μια που πανομοιότυπες τεχνικές, ανεξαρτήτως κλίμακας, συναντώνται σε πολύ διαφορετικές κοινωνικά και πολιτικά συστήματα στην ανθρώπινη ιστορία. Προτάθηκε επίσης ότι θα ήταν ακόμα δυνατό ο καπιταλισμός να ενσωματώσει ακόμα και την οικολογία, αν "τον συμφέρει" να υλοποιήσει τις ενεργειακές προτάσεις, για παράδειγμα, που προτείνει η οικολογία, πάντα με κερδοφόρο τρόπο. Εξίσου ενδιαφέρουσα ήταν η συζήτηση περί του αν η επιστήμη, ή η "τεχνοεπιστήμη", αντιστοιχεί σε πραγματικές προόδους του ανθρώπινου πολιτισμού ή αν πολλά από τα επιτεύγματά της ανά τους αιώνες είναι μόνο μια "φούσκα", που όταν σκάσει, βρισκόμαστε πάλι με μια παλιά, καλή, παραδοσιακή τεχνική...
Γ) το ερώτημα "ποιος θα λύσει σήμερα τα σοβαρά προβλήματα της οικολογίας και πως (οι πολίτες οι ίδιοι με επανάσταση, με αυτοοργάνωση ή ο καπιταλισμός)" δεν συζητήθηκε εκτενώς (θα επανέλθουμε άλλωστε τον ερχόμενο μήνα), αναφέρθηκε απλώς ότι είτε στις εσωτερικές "μικροδιορθώσεις" του υφιστάμενου συστήματος είτε στην ανατροπή του ίσως η τεχνική τοποθετηθεί ξανά σε καθοριστικό ρόλο (π.χ. καθαρισμός ποταμών, ΑΠΕ, έξυπνα και μηδενικού ενεργειακού αποτυπώματος κτήρια, αυτοκαθαριζόμενα ρούχα, κλπ)
Δ) Όσον αφορά τις ανισότητες που δημιουργεί ο καπιταλισμός, προτάθηκε να ξεχωρίσουμε την εξουσιαστική διάσταση από την οικολογική. Είναι δυο ξεχωριστά ζητήματα με κοινό πεδίο αναφοράς – ίσως η εξουσιαστικότητα του καπιταλισμού δεν έχει να κάνει τόσο με την συγκεκριμένη μορφή οργάνωσης της παραγωγής αλλά με την ίδια την διαδικασία οργάνωσης και την κλιμάκωσή της. Οι σχέσεις εξουσίας άλλωστε δεν είναι ιδίωμα μόνον του καπιταλισμού και θα πρέπει να εξεταστεί και ιστορικά - και ίσως θα είχε ενδιαφέρον να τις δούμε και σε σχέση με την τεχνική ως κυρίαρχη διάσταση των οργανωμένων κοινωνών.
Ε) Συχνά επανερχόμασταν σε ένα σημείο όπου συμφωνούσαμε όλοι οι παρευρισκόμενοι, δηλαδή στο σημείο κλειδί του "αυτοπεριορισμού" που θεωρεί ουσιώδες ο Καστοριάδης για την ανάπτυξη μιας οικολογικής συνείδησης τόσο ως ηθική στάση ενός ατόμου, στην σφαίρα της πράξης και της φαντασίωσης, όσο και ως συμπεριφορά μιας κοινωνίας.
ΣΤ) Προσπαθήσαμε να δούμε όλα τα παραπάνω έχοντας κατά νου ότι ο Καστοριάδης υιοθετεί μια νεομαρξική οπτική και πρόσβαση στα ζητήματα της ιστορίας, ασκώντας κριτική όμως στον μαρξισμό που δεν επέκρινε ποτέ την ίδια την "ηθική" της τεχνικής που οδηγούσε στις δεδομένες, σε κάθε ιστορικό πλαίσιο, σχέσης παραγωγής και διανομής, ως κατευθυντήρια έννοια.
Για τα πρακτικά, Δημήτρης Τσέλιος, Κατερίνα Χρυσανθοπούλου
Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2012
Συνάντηση Φεβρουαρίου 2012
Μετά το "διάλειμμα" του dick επανερχόμαστε στον "ίσιο δρόμο" με τους Καστοριάδη και Κον-Μπεντίτ με το βιβλίο "Από την Οικολογία στην Αυτονομία", εκδόσεις Κέδρος (ή στο www.scribd.com σε pdf) στην επόμενη συνάντησή μας που θα γίνει την Πέμπτη 2.2.12 στις 8.30 στο καφέ esprit στο ισόγειο του εμπορικού κέντρου του Χολαργού, Περικλέους 56.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)